ایسکمی قلبی زمانی که جریان خون در قلب کاهش پیدا می‌کند و به بافت قلب اکسیژن نمی‌رسد، اتفاق می‌افتد. علت این مسئله انسداد جزئی یا کامل شریان‌های قلب است؛ در نتیجه هنگامی که عضله قلب اکسیژن و مواد غذایی کافی دریافت نکند، دیگر قادر به پمپاژ خون نخواهد بود. در واقع انسداد شدید حتی یکی از شریان‌های قلب می‌تواند باعث آریتمی و حمله قلبی شود. از آنجایی که این بیماری می‌تواند سلامت و حتی حیات فرد را به خطر می اندازد قطعا اطلاع از انواع، علائم، عوارض، روش‌های درمان و تشخیص آن اهمیت خواهد داشت.

ایسکمی قلبی چیست؟

ایسکمی قلبی که در اصطلاح پزشکی با نام ایسکمی میوکارد نیز شناخته می‌شود، به اختلال در خون‌رسانی به بافت‎‌های عضلانی قلبی دلالت دارد. به‌طور کلی انسداد عروقی در عروق قلبی علت اصلی این اتفاق محسوب می‌شود. در یک تعریف کلی می‌توان گفت ایسکمی یک قلبی بیماری است که بروز انسداد در عروق کرونر قلب باعث تضعیف خون‌رسانی عضله قلب می‌شود.
برای درک بهتر این موضوع می‌توانیم درختی در نظر بگیریم که به مرور زمان آبی که به آن می‌رسد کاهش پیدا کرده و در نهایت خشک شده است. در واقع عضله قلب به درختی تشبیه شده که چون به آن خون نرسیده قدرت و توان خود را از دست داده است.
البته این بیماری می‌تواند به شکل ناگهانی یا به مرور زمان خود را نشان دهد. اگر پلاک یا چربی به تدریج در رگ رسوب کند، ایسکمی قلبی به مرور زمان ایجاد می‌شود ولی اگر انسداد سرخرگ ناگهانی اتفاق افتد، علائم این بیماری نیز در لحظه خود بروز می‌کند.
از این رو ابتلا به بیماری‌هایی که نیاز قلب به اکسیژن را تشدید می‌کنند مانند لخته‌های خونی، اسپاسم سرخرگ کرونری، آترواسکلروز و… می‌توانند احتمال بروز ایسکمی میوکارد را نیز افزایش دهد.

انواع ایسکمی قلبی

ایسکمی قلبی انواعی دارد که شامل آنژین صدری، آنژین پرینزمتال و سکته قلبی می‌شود.

آنژین صدری
آنژین صدری که همان درد قفسه سینه است در اثر کاهش جریان خون به عضله قلب بروز پیدا می‌کند. درد آنژین صدری با احساس فشار و فشردگی قفسه سینه همراه است که این درد از وسط قفسه سینه و پشت استخوان سینه یا سمت چپ و جلوی قفسه سینه شروع می‌شود. به مرور زمان این درد به شکم و بازوها نیز می‌رسد. این ناراحتی آسیبی به قلب وارد نمی‌کند اما می‌تواند نشانه‌هایی از حمله قلبی و گرفتگی عروق کرونر باشد.

آنژین پرینزمتال
آنژین پرینزمتال نیز یکی از انواع ایسکمی قلبی است که می‌تواند به علت اسپاسم یا تنگی شریان‌های کرونری ایجاد شود. کاهش قطر عروق کرونر هنگام اسپاسم می‌تواند اکسیژن دریافتی عضله قلب را نیز کاهش دهد. این درد معمولا هنگام استراحت و اول صبح بعد از بیدار شدن از خواب رخ می‌دهد اما ممکن است هنگام فعالیت بدنی نیز اتفاق بیفتد. آنژین پرینزمتال با درد در قفسه سینه، تپش قلب و تنگی نفس شدید خود را نشان می‌دهد.

سکته قلبی
هنگامی که خون به اندازه کافی به عضله قلب نرسد و قلب عملکرد درستی نداشته باشد، سکته قلبی رخ می‌دهد. این اتفاق می‌تواند باعث ایست قلبی شود و به عضله قلب آسیب برساند؛ همچنین لخته شدن خون و حرکت آن به سمت قلب نیز می‌تواند خون‌رسانی را مختل کند و سکته قلبی بروز پیدا کند.

ایسکمی خفیف قلبی چیست؟

ایسکمی قلبی خفیف معمولا با نشانه یا علائم خاصی همراه نیست و به همین دلیل به آن ایسکمی خاموش نیز گفته می‌شود. البته در صورتی که ایسکمی با شدت زیاد یا به مدت طولانی رخ دهد حتی اگر هیچ دردی در سینه احساس نشود، احتمال حمله قلبی، ایست قلبی یا آسیب قلبی وجود دارد.
از دلایل اصلی نارسایی قلب می‌توان به آسیب‌های وارده به عضلات قلب در اثر حمله قلبی، نارسایی قلبی و پمپاژ ناکافی قلب اشاره کرد. با این حال معمولا کسانی که آنژین یا درد سینه را تجربه می‌کنند، دچار حملات ایسکمی خاموش نیز می‌شوند.
متاسفانه راهی برای تشخیص زمان ایسکمی قلبی خاموش یافت نشده اما الکتروکاردیوگرافی حین ورزش می‌تواند وقوع ایسکمی خاموش را نشان دهد. البته ایسکمی خاموش با بهبود خون‌رسانی به عضله قلب و کاهش نیاز قلب به اکسیژن درمان خواهد شد و به همین دلیل احتمالا پزشک برای درمان این بیماری توصیه‌هایی برای تغییر شیوه زندگی و داروهای مصرفی داشته باشد. از طرفی کنترل ریسک فاکتورهای قلبی، کنترل عوامل استرس‌زا، تغذیه سالم و انجام ورزش‌های مناسب به پیشگیری از بروز این بیماری کمک می‌کنند.

درمان ایسکمی قلبی

درمان ایسکمی قلبی به تشخیص پزشک بستگی دارد اما به طور کلی شامل مصرف دارو و بهبود سبک زندگی می‌شود.

تغییر در نحوه زندگی
درمان این بیماری در بلند مدت از بروز آنژین یا حمله قلبی پیشگیری می‌کند. به همین دلیل بیمار در مرحله اول باید سبک زندگی خود را تا حدودی تغییر دهد و به عبارتی سالم زندگی کند. این روش از درمان دارویی و جراحی بهتر عمل می‌کند و از همه مهم‌تر عوارض جانبی نیز ندارد.

قطع مصرف سیگار
طبق بررسی‌های انجام شده قطع مصرف سیگار می‌تواند تا حد زیادی از بروز ایسکمی قلبی پیشگیری کند. اگر به سیگار کشیدن عادت دارید بهتر است کم کم میزان آن را کاهش دهید و در نهایت قطع کنید.

پیروی از رژیم غذایی مناسب
بیمار در مرحله اول باید به تناسب اندام خود با در نظر گرفتن سن و قد اهمیت دهد و به مقدار و نوع مواد غذایی مصرفی نیز توجه کند. پیشنهاد می‌شود میوه، سبزی، حبوبات و ماهی را حتما در رژیم غذایی خود بگنجانید. البته برای مصرف گوشت بهتر است از گوشت‌های کم چرب مانند مرغ، بوقلمون و خرگوش میل کنند. از طرفی میزان مصرف گوشت قرمز و شیرینی را نیز در رژیم غذایی خود تا حد امکان کاهش دهید.

ورزش
ورزش به بهبود عملکرد عضلات قلب کمک می‌کند و احتمال انسداد سرخرگ‌ها را کاهش می‌دهد؛ همچنین ورزش از عوامل ایسکمی قلبی مانند چاقی، فشار خون بالا و دیابت نیز جلوگیری به‌عمل می‌آورد. البته منظور از ورزش، فعالیت‌های سنگین نیست و بهتر است پیاده‌روی، شنا، دوچرخه سواری و… را هر روز به مدت نیم ساعت انجام دهید.

عوارض ایسکمی قلبی

اگر پزشک درمان مناسبی برای ایسکمی قلبی انتخاب کند، عوارض ناشی از این بیماری کاهش پیدا کرد. از طرفی بی‌توجهی به درمان آن می‌تواند عوارض زیر را به دنبال داشته باشد.
آریتمی (ضربان غیر طبیعی قلب)
آنژین قلبی مزمن
نارسایی احتقانی قلب
آسیب‌دیدگی قلب
انفارکتوس میوکارد یا حمله قلبی
سکته‌های حاد قلبی
نارسایی قلبی و افت کارکرد قلب

علت ایسکمی قلبی

ایسکمی قلبی با کاهش جریان خون در یک یا چند شریان کرونری رخ می‌دهد. ضمن این اتفاق شاهد کاهش میزان اکسیژن دریافتی عضله قلب نیز خواهیم بود. به‌طور کلی عللی که می‌توانند منجر به ایسکمی شوند شامل موارد زیر می‌شوند.

بیماری عروق کرونر
این مورد شایع‌ترین دلیل ایسکمیک قلبی است که طی آن پلاک‌‌های ساخته شده از کلسترول روی دیواره‌های شریان رسوب می‌کنند و جریان خون را کاهش می‌دهند.

تشکیل لخته خون
گاهی پلاک‌هایی طی ابتلا به بیماری آترو اسکلروز ایجاد می‌شوند می‌توانند با شکسته شدن، لخته خون تشکیل دهند. این لخته خونی با مسدود کردن یک شریان، ایسکمی قلبی و در نهایت حمله قلبی را به دنبال دارد.

اسپاسم عروق کرونر
گاهی خون‌رسانی به عضله قلب برای مدت کوتاهی به دلیل گرفتگی موقت عضلات دیواره شریان، کاهش پیدا می‌کند یا اینکه متوقف می‌شود. البته این عارضه معمولا منجر به ایسکمی قلبی نمی‌شود اما در مواردی می‌تواند یکی از علل آن باشد.
البته لازم به ذکر است فعالیت بدنی، استرس عاطفی، سرما، مصرف کوکائین، رابطه جنسی و خوردن وعده غذایی سنگین نیز می‌توانند به نوعی باعث بروز درد قفسه سینه ناشی از ایسکمی قلبی باشند.

تشخیص ایسکمی قلبی در نوار قلب

اولین قدم برای تشخیص ایسکمی قلبی بررسی سوابق درمانی و معاینه بالینی بیمار است. در صورت مشاهده موارد مشکوک، پزشک ممکن است آزمایش الکتروکاردیوگرام (ECG) برای بیمار تجویز کند. الکترودهایی که به پوست شما متصل هستند فعالیت‌های قلب شما یا همان نوار قلب را ثبت می‌کنند که می توانید برای راحتی بیشتر و صرفه جویی در زمان و هزینه ها از خدمات نوار قلب در منزل استفاده کنید. در نهایت هر گونه تغییر در فعالیت الکتریکی می‌تواند به آسیب قلبی دلالت کند که توسط پزشک تشخیص داده می‌شود.

دارو برای ایسکمیک قلبی
پزشک می‌تواند برای درمان ایسکمیک قلبی و بهبود جریان خون در عضله قلب داروهای زیر را تجویز کند.

آسپرین
آسپرین نیز مانند سایر رقیق‌کننده‌ها در کاهش خطر لخته شدن خون و جلوگیری از انسداد عروق نقش دارد. البته این دارو باید توسط پزشک تجویز شود؛ زیرا ابتلا به اختلالات انعقادی یا مصرف داروهای دیگر به صورت همزمان می‌تواند باعث بروز عوارض شدید دیگری شود.

نیترات‌ها
این نوع داروها به باز شدن شریان‌ها و بهبود جریان خون کمک می‌کنند. در واقع بهبود جریان خون یعنی قلب به راحتی بتواند خون را به اندام‌های بدن پمپاژ کند.

داروهای کاهش دهنده کلسترول
مصرف این داروها می‌تواند منجر به توقف رسوب چربی در دیواره رگ‌ها شود.

مسدود‌کننده‌های بتا
این داروها باعث کاهش ضربان قلب، کاهش فشارخون و آرام شدن عضلات قلب می‌شوند و در نهایت به رسیدن خون به قلب کمک می‌کنند.

مسدودکننده‌های کانال کلسیمی
مسدودکننده‌های کانال کلسیمی منجر به انبساط و باز شدن رگ‌های خونی و افزایش جریان خون در قلب می‌شوند؛ همچنین کاهش نبض و کاهش فشار کاری قلب نیز از دیگر تاثیرات این داروها است.

سخن پایانی
ایسکمی قلبی با کاهش جریان خون در قلب و نرسیدن اکسیژن به بافت قلب رخ می‌دهد. این بیماری می‌تواند به مرور زمان یا به صورت ناگهانی خود را نشان دهد. ایسکمیک قلبی شامل سه دسته آنژین صدری، آنژین پرینزمتال و سکته قلبی می‌شود. ایسکمیک خفیف قلبی که با نام ایسکمی خاموش شناخته می‌شود نیز هیچ علائمی ندارد. با این حال پزشک برای تشخیص ایسکمی قلب آزمایش‌های مختلفی تجویز می‌کند که یکی از آن‌ها نوار قلب است. درمان این بیماری به نظر پزشک بستگی دارد اما با بهبود سبک زندگی، ورزش، رژیم غذایی سالم و… می‌توان از آن جلوگیری کرد. البته گاهی از درمان دارویی مانند آسپرین، نیترات‌ها و… نیز استفاده می‌شود. بی‌توجهی به درمان این بیماری می‌تواند عوارضی مانند آریتمی قلب، سکته‌های حاد قلبی و… را در پی داشته باشد؛ همچنین لخته شدن خون، بیماری عروق کرونر و اسپاسم عروق کرونر از جمله علل بروز این بیماری محسوب می‌شوند.