گواتر چیست؟ + علائم گواتر کم کار و پرکار [با تایید پزشک]

گواتر یک بیماری است که به دلیل بزرگ شدن غیر طبیعی غده تیروئید اتفاق می‌افتد. این بیماری در حالت عادی درد و مشکلی ایجاد نمی‌کند؛ اما پیشرفت بیماری و بزرگتر شدن آن، ممکن است در بلع و تنفس، مشکل ایجاد کند. سرفه نیز از دیگر عوارض گواتر پیشرفته است. بیماری گواتر معمولاً به دلیل کمبود ید در رژیم غذایی پیش می‌آید؛ با این وجود کم کاری و پرکاری تیروئید نیز می‌تواند از دلایل ابتلا به این بیماری باشد.
درمان گواتر به عواملی مانند نوع بیماری و میزان پیشرفت آن بستگی دارد. به طور مثال زمانی که هنوز هیچ یک از علائم گواتر در بیمار به طور محسوس قابل مشاهده نیست، به راحتی درمان خواهد شد. این مقاله به منظور معرفی بیماری گواتر تهیه شده است و در ادامه درمورد این بیماری بیشتر توضیح خواهیم داد.

گواتر چیست؟

بیماری گواتر در واقع رشد غیر طبیعی غده تیروئید است. این غده دو هورمون تیروکسین (T۴) و ‌ترییدوتیرونین (T۳) را تولید می‌کنند. این هورمونها نقش ‌بسیار مهمی در سازوکار بدن دارند؛ به همین دلیل غده تیروئید یکی از مهمترین غدد موجود در بدن به حساب می‌آید. از وظایف مهم این غده می‌توان به کنترل سرعت ضربان قلب، کنترل سرعت کالری سوزی و کنترل متابولیسم اشاره کرد؛ همچنین غده تیروئید با تولید هورمون پاراتیروئید باعث تنظیم میزان کلسیم موجود در خون می‌شود. گواتر معمولاً در دو حالت گواتر کم کار و گواتر پرکار اتفاق می‌افتد. به همین دلیل است که آزمایش تیروئید در منزل بسیار مهم است و مورد توجه خیلی از افراد قرار گرفته است
علائم گواتر به صورت سرفه، تنفس و بلع سخت، خود را نشان می‌دهند. ورم کردن گلو شایع‌ترین عارضه این بیماری است که در صورت پیشرفت گواتر ایجاد می‌شود. بیماری گواتر دارای سه نوع کلوئیدی، غیر سمی و سمی تقسیم می‌شود. در ادامه درمورد هر سه نوع این بیماری توضیح خواهیم داد:
گواتر کلوئیدی: این نوع گواتر معمولاً به دلیل کمبود ید اتفاق می‌افتد. گواتر کلوئیدی بیشتر در مناطقی شایع است که در رژیم غذایی ساکنان آن، ید به میزان کافی موجود نیست.
غیر سمی: گواتر غیر سمی از لحاظ علمی، علت شناخته شده‌ای ندارد. با این وجود مصرف دارو‌های لیتیومی در به وجود آمدن این بیماری نقش تاثیرگذاری دارد. در این نوع گواتر، عملکرد تیروئید طبیعی است و هورمون‌های آن دچار اختلال نمی‌شوند.
گواتر ندول یا سمی: علت اصلی ایجاد این نوع گواتر، بزرگ شدن غده تیروئید است. پس از به وجود آمدن این بیماری، گره‌هایی در بافت آن تشکیل می‌شود و حجم آن به تدریج افزایش می‌یابد. گره‌های ایجاد شده شروع به تولید هورمون تیروئید در مقادیر زیاد می‌کنند. بر اثر ترشح بیش از حد این هورمون، فرد دچار تیروئید پرکار و گواتر ندول می‌شود.

علائم گواتر چیست؟

علائم گواتر بیش از هرچیزی به نوع این بیماری بستگی دارد. این علائم در هر یک از سه نوع سمی، غیر سمی و کلوئیدی متفاوت است. آگاهی از علائم این بیماری باعث تشخیص سریع‌تر و مراجعه در زمان مناسب می‌شود. از علائم گواتر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تورم در پایه گردن
احساس تنگی در گلو
گرفتگی صدا
سرفه کردن
دشواری در تنفس
مشکل در بلع
سرگیجه
تورم ورید گردن
بیماری گواتر در دو حالت خفیف و پیشرفته اتفاق می‌افتد. گواتر خفیف معمولاً علائم بارزی ندارد و به دلیل ضعیف بودن با مراجعه به موقع به پزشک به آسانی درمان می‌شود. از علائم گواتر خفیف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· سرفه گهگاه و خفیف
· احساس فشار جزئی در ناحیه گلو
· تغییر اندک و ملایم تن صدا

علت بیماری گواتر

هر بیماری و مشکلی از جایی شروع می‌شود. بیماری گواتر نیز مانند سایر بیماری‌ها بر اثر عوامل مختلفی به وجود می‌آیند که با آگاهی از آن می‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد. از مهم‌ترین عوامل ایجاد بیماری گواتر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

کمبود ید
ید یکی از ضروری‌ترین مواد برای تولید هورمون تیروئید است. در صورتی که در رژیم غذایی فرد به میزان کافی وجود نداشته باشد، تولید هورمون‌های تیروئید دچار اختلال می‌شود. پس از آن غده هیپوفیز برای حل این مشکل سیگنال‌های محرکی به غده تیروئید ارسال می‌کند. غده تیروئید در پاسخ به این سیگنال‌ها فعالیت‌هایی انجام می‌دهد که در نهایت به رشد بیش از حد این غده و گواتر منجر می‌شود.

بیماری هاشیموتو
بیماری هاشیموتو، بیماری است که در آن بافت تیروئید از طرف سیستم ایمنی بدن مورد حمله قرار می‌گیرد. غده تیروئید در اثر حملات سیستم ایمنی دچار التهاب و آسیب دیدگی می‌شود. این غده به دلیل آسیب‌های وارد شده قدرت تولید هورمون را از دست می‌دهد. در این هنگام غده هیپوفیز سیگنال‌هایی را به غده تیروئید ارسال می‌کند که منجر به رشد بیش از حد آن می‌شود.

بیماری گریوز
در اثر بیماری گریوز، سیستم ایمنی شروع به تولید آنتی‌بادی می‌کند. تولید آنتی‌بادی‌ها باعث تحریک گیرنده‌های TSH (گیرنده سیگنال‌های رشد) می‌شود. غده هیپوفیز در اثر تحریک این گیرنده‌ها دچار رشد بیش از حد می‌شود.

ندول‌های (گره‌های) تیروئید
سلول‌های تیروئید باید با نظم خاصی تکثیر شوند تا در سازوکار بدن مشکلی ایجاد نشود. چنانچه این تکثیر سلولی به صورت بی‌نظم اتفاق بیفتد، توده‌های سلولی در بافت غده تشکیل می‌شوند. ادامه این روند ایجاد ندول در غده تیروئید را به دنبال دارد. ندول‌ها در اکثر مواقع خوش خیم هستند؛ اما در صورت تشخیص وجود آن‌ها بهتر است به پزشک مراجعه شود.

سرطان تیروئید
سرطان تیروئید تقریباً سرطانی نادر است؛ زیرا فقط حدود ۵ درصد از ندول‌ها سرطانی و از نوع بدخیم هستند.

بارداری
در دوران بارداری بدن شروع به ترشح هورمونی به نام گنادوتروپین جفتی انسانی (HCG) می‌کند که با تحریک غده تیروئید می‌تواند منجر به رشد بیش از حد این غده و ایجاد بیماری گواتر شود.

انواع گواتر

بیماری گواتر به دو نوع پرکار و کمکار تقسیم می‌شود. در ادامه توضیحات بیشتری در مورد هر یک از این حالت‌ها خواهیم داد.

گواتر پرکار چیست؟

گواتر پرکار بیماری است که در اثر آن غده تیروئید بیش از میزان مورد نیاز بدن هورمون تولید می‌کند. این بیماری بیش از هر چیز دیگری به دلیل پرکاری غده تیروئید ایجاد می‌شود. گواتر در اوایل بیماری باعث می‌شود انرژی بسیار زیادی را احساس کنید. این انرژی بالا به دلیل افزایش میزان متابولیسم بدن اتفاق می‌افتد. به تدریج افزایش میزان متابولیسم نه تنها باعث احساس انرژی مضاعف نمی‌شود؛ بلکه خستگی و بی‌حالی را نیز به دنبال دارد.
روند این بیماری سریع نیست و در مبتلایان جوان علائم آن به صورت ناگهانی خود را نشان می‌دهند. ابتلاء در سن بالا، باعث ایجاد علائمی مانند افزایش ضربان قلب و خستگی و بی‌حالی بیش از حد می‌شود. برای درمان گواتر پرکار، دارو‌هایی موجود است که پس از تجویز پزشک می‌توانید از آنها برای کاهش پرکاری تیروئید استفاده کنید.

علائم گواتر پرکار

گواتر پرکار با علائمی همراه است که به شما در تشخیص این بیماری و اقدام برای درمان گواتر پرکار کمک می‌کند. از علائم گواتر پرکار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· عصبی بودن، اضطراب یا بدخلقی
· خستگی یا ضعف
· حساسیت به گرما
· تورم در قاعده گردن
· کاهش وزن ناگهانی
· ضربان قلب سریع یا ناهموار یا تپش قلب
· داشتن حرکات روده بیشتر
· لرزش دست و انگشتان
· مشکلات خواب
· نازک شدن پوست
· مو‌های نازک و شکننده
· تغییر در چرخه قاعدگی

گواتر کم ‌کار چیست؟

گواتر کمکار یکی از شایع‌ترین بیماری‌های تیروئیدی است. ابتلا به گواتر کم کار باعث کاهش میزان هورمون‌های تولید شده توسط غده تیروئید می‌شود. هورمون‌های غده تیروئید برای تمامی بخش‌های بدن از جمله قلب، مغز، ماهیچه‌ها و پوست مهم و ضروری هستند؛ به همین دلیل کاهش میزان این هورمون می‌تواند در تمامی بخش‌ها اختلال ایجاد کند. گواتر کم کار به دلیل کاهش میزان متابولیسم تولید شده، با خستگی و کمبود انرژی همراه است.
علائم گواتر کم‌ کار
گواتر کم کار با علائمی همراه است که به شما در تشخیص این بیماری و اقدام برای درمان گواتر کم کار کمک می‌کند. از علائم گواتر کم کار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
· تغییرات در چرخه قاعدگی
·یبوست
· افسردگی
· خشکی و ریزش مو
· پوست خشک
· کلسترول بالا
· خستگی
· حساسیت بیشتر به سرما
· صدای خشن
· درد مفاصل، سفتی و تورم
· مشکلات حافظه
· درد و سفتی عضلانی
· ضعف عضلانی
· صورت پف‌کرده
· ضربان قلب آهسته
· تورم غده تیروئید
· افزایش وزن غیرقابل توضیح یا مشکل در کاهش وزن
· سندرم تونل کارپال

آیا گواتر قابل درمان است؟

درمان گواتر بسته به نوع این بیماری می‌تواند آسان یا سخت باشد. از آنجایی که علت اصلی ایجاد این بیماری کمکاری تیروئید و کاهش میزان هورمون‌های تیروئیدی است، می‌توان از هورمون درمانی برای رفع این مشکل کمک گرفت. با هورمون درمانی و متعادل کردن هورمون‌های تیروئیدی می‌توان میزان تورم ایجاد شده بر اثر این بیماری را کاهش داد. هورمون درمانی می‌تواند از طریق مصرف داروی لووتیروکسین انجام شود.
گواتر پرکار یکی دیگر از انواع گواتر است که برای درمان آن می‌توان از هورمون درمانی و دارو‌های تعدیل‌کننده فعالیت تیروئید استفاده کرد. درمان گواتر پرکار می‌تواند از طریق جراحی، پرتو درمانی و مصرف دارویی‌هایی مثل متی مازول انجام شود.