شوک آنافیلاکسی چیست + علائم شوک آنافیلاکسی و درمان و عوارض

شوک آنافیلاکسی برای خیلی از افراد شناخته شده نیست امکان داره با آن مواجه شوند ولی شناخت کافی از آن نداشته باشند در این مقاله کاملا با این شوک آشنا می شوید. همه ما برخی افراد را دیده‌ایم که نسبت به برخی محرک‌ها آلرژی یا حساسیت دارند و زمانی که در معرض آنها قرار می‌گیرند دچار واکنش‌های شدید به نام آنافیلاکسی می‌شوند. در این شرایط بدن با ترشح مواد شیمیایی خاصی شوک آنافیلاکسی را ایجاد می‌کند که ممکن است حیات فرد را نیز با خطر مواجه کند. علائم شوک آنافیلاکسی معمولاً شامل افت فشار خون، باریک شدن مسیرهای تنفسی و حتی کاهش هوشیاری می‌باشد.

شوک آنافیلاکسی چیست؟

منظور از شوک آنافیلاکسی یک واکنش آلرژیک و شدید است که می‌تواند زندگی فرد را تهدید کند. این شوک ممکن است در عرض چند ثانیه تا چند دقیقه بعد از قرار گرفتن در معرض ماده حساسیت زا صورت بگیرد. در این شوک سیستم ایمنی پس از شناسایی عامل حساسیت زا، مقادیر زیادی از مواد شیمیایی تحریک کننده التهاب را آزاد می‌کند و اصطلاحاً یک توفان التهابی ایجاد می‌کند. این طوفان التهابی باعث واکنش زیاد از حد بدن شده و علائم شوک آنافیلاکسی بروز پیدا می‌کند؛ افت ناگهانی فشار خون، تپش قلب، تنگی نفس و … از این علائم‌اند.
شوک آنافیلاکتیک ممکن است در پی یک ماده غذایی حساسیت زا مثل بادام زمینی یا حتی نیش حشرات صورت بگیرد. در چنین حالتی ممکن است برخی علائم مثل بثورات پوستی، حالت تهوع یا استفراغ واکنش بدن را نشان دهند. برای درمان حساسیت راه حل خاصی وجود ندارد اما در هنگام بروز شوک، می‌توان از برخی روش‌ها استفاده کرد که در ادامه به آنها اشاره می‌کنیم.

عوامل ایجاد آنافیلاکسی

سیستم ایمنی بدن به طور معمول به روش اختصاصی تولید آنتی بادی به باکتری‌ها، ویروس‌ها و عوامل بیگانه پاسخ می‌دهد. اما سیستم ایمنی ممکن است تحت تاثیر ژنتیک یا برخی عوامل دیگر به سلول‌های بدن یا حتی برخی مواد غذایی که ضرری ندارند نیز پاسخ بدهد و در نتیجه عملکرد بدن تحت تاثیر قرار می‌گیرد. معمولاً آلرژی‌های خفیف تهدید کننده زندگی نیستند و علائم خفیفی دارند؛ اما در حساسیت‌هایی که شدید هستند ممکن است واکنش بیش از حد باعث ایجاد شوک آنافیلاکسی شود.
اما شوک آنافیلاکتیک در نتیجه برخی عوامل مشخص بروز پیدا می‌کند که شما با شناسایی این عوامل می‌توانید تا حد زیادی از بروز شوک جلوگیری کنید. شایع‌ترین عوامل غذایی حساسیت زا که باعث شوک آنافیلاکسی می‌شوند شامل بادام زمینی، انواع آجیل، ماهی، صدف، گندم، سویا، شیره گیاهان، کنجد، شیر و تخم مرغ هستند. اما در بزرگسالان برخی محرک‌های دیگر ممکن است پتانسیل شوک آنافیلاکتیک را داشته باشند که شامل:

· مواد حاجبی که تصویربرداری‌های پزشکی مثل آنژیوگرافی مورد استفاده قرار می‌گیرند
· مصرف بعضی داروهای خاص به خصوص آنتی بیوتیک‌ها و ضد التهاب‌ها
· لاتکس در لباس‌ها یا دستکش‌های از این جنس
· گزش یا نیش برخی حشرات مثل زنبور یا مورچه آتشین
برخی فاکتورها مثل سابقه حساسیت در خانواده یا خود فرد یا نارسایی کلیوی و قلبی ممکن است احتمال بروز شوک را افزایش دهد. علاوه بر این در برخی موارد نادر ممکن است فعالیت‌های سنگین مثل ورزش‌های هوازی شدید باعث ایجاد علائم شوک آنافیلاکسی شود. علاوه بر این برخی افراد با مصرف غذا یا نوشیدنی قبل از ورزش دچار این علائم شوند. در چنین مواردی حتماً‌ توصیه می‌شود به پزشک متخصص مراجعه کنید و آزمایش‌های مورد نیاز را تکمیل کنید.

علائم شوک آنافیلاکسی

علائم شوک آنافیلاکسی به طور واضحی قبل از شروع آن آغاز می‌شود و فرد نباید این علائم را نادیده بگیرد؛ با مشاهده این علائم فرد قادر است اقدامات مناسب را برای درمان آغاز کند تا از بروز عوارض شدیدتر و خطرناک‌تر جلوگیری کند. مهم‌ترین علائم شوک آنافیلاکتیک شامل:
· ضعیف و تند شدن نبض
· بروز واکنش‌های پوستی مثل کهیر، قرمزی و رنگ پریدگی
· حالت تهوع،‌ استفراغ و اسهال
· احساس گرمای زیاد به خصوص در ناحیه صورت و دست و پا
· دردهای شکمی ناگهانی
· تورم زبان یا لب‌ها
· احساس وجود توده‌ای در گلو و مشکل در بلع
· گزگز شدن دست و پا
· بروز مشکلات تنفسی مثل خس خس سینه یا تنگی نفس
· آبریزش بینی و عطسه شدید
در صورتی که در مواجه با این علائم تاخیر داشته باشید، ممکن است علائم اصلی شوک آنافیلاکسی مثل سرگیجه، به سختی نفس کشیدن، احساس ضعف و بی حالی، کاهش سطح هوشیاری و کاهش ضربان قلب اتفاق بیافتد که در این حالت خطرات زیادی فرد را تهدید می‌کند.

عوارض شوک آنافیلاکسی چیست؟

شوک آنافیلاکسی بسیار جدی است و کوچک‌ترین علائم آن باید مورد توجه قرار بگیرد. عوارض این شوک می‌تواند با بستن کامل راه‌های تنفسی یا توقف ضربان قلب، حیات فرد را تحت تاثیر قرار دهد. در بسیاری از موارد دیده شده که شوک آنافیلاکتیک با کاهش فشار خون و رساندن اکسیژن ناکافی به قلب، منجر به ایست قلبی شده است. به جز ایست قلبی سایر عوارض شوک آنافیلاکتیک شامل:
· نارسایی کلیه
· نارسایی قلب
· آسیب‌های مغزی و عصبی
· آریتمی یا اختلال در ریتم قلب
· سکته قلبی
البته در صورتی که فرد بیماری زمینه‌ای نیز داشته باشد، ممکن است عوارض شوک آنافیلاکسی تشدید یابد. به عنوان مثال اگر یک بیمار مبتلا به بیماری مزمن ریوی (COPD) یا آسم با این شوک مواجه شود، کمبود اکسیژن تاثیر سریع‌تر و وسیع‌تری خواهد داشت و عوارض شدیدی به ریه وارد می‌شود. همچنین این شوک می‌تواند عوارض جانبی مربوط به برخی بیماری‌ها مثل ام اس یا بیماری‌های قلبی را تشدید کند اگر در مورد بیماری ام اس اطلاعات کافی ندارید وارد صفحه تست ام اس در خانه شوید و بخوانید. بنابراین در مواجه با شوک آنافیلاکسی اقدام درمانی سریع در اولویت است.

درمان شوک آنافیلاکسی

زمانی که برای درمان شوک آنافیلاکسی اقدام می‌کنید، باید به علت بروز شوک دقت کنید. به عنوان مثال زمانی که عامل شوک نیش حشرات باشد، باید از روش ایمونوتراپی برای کاهش حساسیت بدن به نیش حشرات استفاده کرد تا در دفعات بعد از واکنش شدید جلوگیری شود. در واقع برای درمان بلند مدت این شوک از ایمنوتراپی استفاده می‌کنند؛ با این حال هیچگونه درمان قطعی برای شوک آنافیلاکتیک یا کاهش حساسیت وجود ندارد؛ چرا که علت شوک به ژنتیک فرد وابسته است.