زخم بستر چیست | راه های پیشگیری از زخم بستر [مقاله معتبر]

زخم بستر یکی از عوارضی است که در بیمارانی که قادر به حرکت نیستند و مدت زمان زیادی بی حرکت و به پشت و یا به پهلو خوابیده‌اند ایجاد می‌شود. کمک به حرکت این بیماران و روش هایی که جلوتر به آن ها اشاره می‌کنیم در جلوگیری از زخم بستر و درمان آن مؤثر است. همچنین انواع زخم بستر شدت متفاوتی دارد و درمان آن در هر کدام متفاوت است. عوارض زخم بستر با توجه به شدت آن در بیماران مختلف متفاوت است.

زخم بستر چیست؟

زخم بستر و یا زخم فشاری آسیبی است که در اثر از بین رفتن تمامیت پوستی بر اثر فشار طولانی بر یک یا چند قسمت از بدن گفته می‌شود.
اغلب منطقه ای از بدن که دچار زخم بستر می‌شود نقاطی از پوست است که بر برجستگی استخوانی قرار گرفته است و در آن منطقه بافت چربی و عضلانی کمی وجود دارد. برای مثال زخم بستر در نواحی استخوان دنبالچه که توده چربی و عضلانی کمی قرار دارد بر اثر فشار طولانی مدت به وجود می‌آید.
فشار، اصطکاک و نیروهای برشی از عوامل ایجاد زخم بستر در بیماران است. در صورتی که زخم بستر ناشی از فشار و اصطکاک باشد از تخریب سطح پوست شروع شده و با ادامه و پیشرفت به سطح زیرین پوست نفوذ می‌کند و عضلات و بافت زیر پوست نیز درگیر خواهند شد که از عوارض زخم بستر است.

شدت زخم بستر در چه حالتی بیشتر است؟

اما اگر زخم بستر ناشی از نیروهای برشی باشد که اغلب عامل ایجاد زخم بستر نیز همین نیروهای برشی است زخم ناشی از تقابل میان نیروی جاذبه زمین و وزن بدن است که سبب زخم یا ایسکمی و یا نکروز می‌گردد و عوارض زخم بستر در این حالت شدت بیشتری دارد.
متاسفانه در خصوص بیمارانی که مدت زمان زیادی به صورت درازکش به پشت قرار گرفته‌اند و بی‌حرکت بوده و نمی‌توانند وضعیت خود را در حالت درازکش تغییر دهند اغلب زخم بستر شکل می‌گیرد و در صورت شکل گیری زخم بستر درمان آن مشکل بوده و زمان زیادی را می‌طلبد. همانطور که گفته شد زخم بستر در نواحی که تحت فشار و اصطکاک قرار دارد و بافت چربی و عضلانی کمتری دارد بیشتر شکل می‌گیرد. و بر این اساس انواع زخم بستر متفاوت است. این مناطق شامل پشت سر، استخوان های کتف، پشت استخوان خاجی، میان دو برجستگی باسن که اصطلاحاً ساکروم نامیده می‌شود، پشت پاشنه، کناره سر گوش، لاله گوش، برجستگی کناری زانو و … می‌باشند. درمان زخم بستر با توجه به درجه و شدت آن متفاوت است ما توصیه می‌شود که نظیر دیگر موارد مربوط به بهداشت و سلامتی جلوگیری از زخم بستر بهتر از درمان آن است.

انواع زخم بستر

معمولاً انواع زخم بستر را با توجه به شدت و درجه زخم به دسته های ذیل تقسیم می‌کنند و هرکدام از آن‌ها زمان طولانی تری را برای درمان زخم بستر می‌طلبد و عوارض زخم بستر در هر کدام متفاوت است.
· زخم بستر درجه 1: متناسب با درجه شماره 1 این زخم بستر شدت کمتری دارد و اغلب بافت تحت‌فشار و اصطکاک برگشت‌پذیر نیست.
· زخم بستر درجه 2: زخم بستر درجه 2 شدت بالاتری نسبت به زخم درجه 1 دارد و در این نوع زخم تاول مشاهده شده و زخم تا لایه‌های زیرین پوست نفوذ می‌کند.
· زخم بستر درجه 3: زخم بستر درجه 3 شدت بالاتری نسبت به دو حالت قبلی دارد و پیشرفت زخم بستر بالا بوده و تا بالای عضله پیشرفت می‌کند.
· زخم بستر درجه 4: شدیدترین نوع زخم بستر درجه 4 است و این زخم حتی بافت عضلانی را نیز رد کرده و به استخوان فرد بیمار می‌رسد. در این حالت خطرناک احتمال آسیب در عفونت استخوان وجود دارد.
باتوجه‌به شدت و درجه زخم بستر درمان آن متفاوت است و مدت زمان متفاوتی را طلب می‌کند.

جلوگیری از زخم بستر

همانطور که بیان شد زخم بستر در افرادی که بی حرکت هستند و قادر به تغییر وضعیت خود نیستند و در نقاطی که تحت فشار و اصطکاک قرار دارد و بافت چربی و عضله کمتری دارد شکل می‌گیرد؛ لذا به‌منظور جلوگیری از زخم بستر و درمان آن راه ها و روش‌های ذیل پیشنهاد می‌شود:
· تغییر وضعیت بیماری که بر روی ویلچر قرار گرفته است. در صورت امکان فرد هر 15 دقیقه یکبار خودش و هر ساعت با کمک دیگران به تغییر وضعیت خود بر روی ویلچر اقدام کند.
· در صورت امکان شخص بیمار بر ویلچر با استفاده از دستان خود و دسته‌های ویلچر خود را از روی ویلچر جدا کرده و خود را بلند کند.
· استفاده از بالشتک‌هایی که از آب، فوم و هوا پر شده‌اند به‌منظور جلوگیری از تمرکز فشار بر یک قسمت و به‌منظور توزیع فشار و اصطکاک برای افرادی که بر روی ویلچر قرار گرفته‌اند کارایی دارد.
پیشگیری از ایجاد زخم بستر به‌مراتب از درمان آن آسان‌تر است. بهترین روش برای جلوگیری از زخم بستر تغییر وضعیت بیمار است.

مراقبتهای لازم برای زخم بستر

به‌منظور جلوگیری از انواع زخم بستر در فرد بیمار و درمان زخم بستر و مقابله با عوارض زخم بستر این افراد نیاز به پرستار در منزل دارند که به طور 24 ساعته به آن ها رسیدگی کند علاوه بر اینکه می‌بایست به تغییر وضعیت فرد بیمار بپردازد لازم است تا پوست بیمار را با آب گرم و صابون به‌آرامی شسته و حتماً خشک کند. که تمام این فعالیت ها نیز به شخص متخصص دارد.
همچنین نقاطی از پوست که احتمال زخم در آن بیشتر است و اغلب نقاط بدون بافت چربی و عضله هستند و تماس و اصطکاک بیشتری دارند را کنترل کرده تا به‌محض رویت زخم به کنترل آن پرداخته شود.
افراد بیماری که در اثر انواع زخم بستر قادر به کنترل ادرار و مدفوع خود نمی‌باشند نیاز جدی به پرستار دارند زیرا باید مراقبت کند تا ادرار و مدفوع بر روی پوست نریزد و مطمئن باشد که پوست بدن همواره خشک و تمیز است.
همچنین ما باید با استفاده از مواد غذایی مقوی، حاوی مقدار مناسبی پروتئین، ویتامین و مواد و املاح معدنی و آب لازم است تا به درمان فرد بیمار کمک کنیم.

عوارض زخم بستر

زخم بستر شامل عوارضی است که برخی از عوارض زخم بستر عبارتند از:
· بی اختیاری در ادرار و مدفوع
· تعرق زیاد
· شکستگی
· ترشحات زیاد از زخم ایجاد شده
· تغییرات غیر معمولی در رنگ پوست
· منطقی از پوست که در زمان لمس نسبت با سایر قسمت‌های بدن احساس خنک‌تر یا گرم‌تری دارند.

آیا زخم بستر واگیر دارد؟

زخم بستر واگیردار نیست و تنها در اثر خوابیدن زیاد فرد بیمار روی یک سمت از بدن ایجاد می‌شود. به‌منظور جلوگیری از زخم بستر بی‌حرکت نگذاشتن فرد بیمار و تغییر وضعیت وی برای جلوگیری از زخم بستر توصیه می‌شود و در صورت ابتلا برای درمان زخم بستر شستن محل با آب گرم و صابون و خشک‌کردن آن و مراقبت از برخورد ادرار و مدفوع بیمار به زخم در صورت غیرارادی بودن ادرار در بیمار و تغذیه مناسب از راه‌های درمان زخم بستر محسوب می شود.

چه عوملی باعث تشدید زخم بستر می شوند؟

· سن بالا
· اختلال در سیستم گوارشی و سو تغذیه
· کورتون تراپی برای بیماران خاص
· شیمی‌درمانی در بیماران دارای سرطان
· بیماری‌های زمینه‌ای
· اختلالات گردش خون که از جمله عوامل تشدید کننده زخم بستر است.
· مصرف دخانیات که در تشدید زخم بستر ایجاد شده نقش دارد.